Miễn dịch chủ động :
Miễn dịch chủ động được tạo thành bởi kháng nguyên của các vi sinh vật hoặc độc tố của chúng khi được sử dụng – đó chính là các vaccin. Mũi tiêm chủng đầu tiên cho người chưa bao giờ tiếp xúc với kháng nguyên gây ra đáp ứng miễn dịch thường là IgM. Tuỳ thuộc vào khả năng đáp ứng và khoảng cách thời gian tiêm mũi 2 sẽ kích thích đáp ứng miễn dịch nhanh hơn và thường là IgG với mức độ cao hơn. Một số vaccin gây đáp ứng miễn dịch qua trung gian tế bào, chẳng hạn như vaccin BCG phòng bệnh lao. Sau khi tiêm đủ các mũi cơ bản, miễn dịch sẽ duy trì ở mức cao trong nhiều tháng, nhiều năm và cho dù lượng kháng thể có thể giảm xuống nhưng cơ chế miễn dịch ở nhiều trường hợp vẫn rất nhạy cảm giúp cơ thể có đáp ứng rất nhanh khi tiếp xúc lại với mầm bệnh.
Vaccin có thể được chế tạo từ vi khuẩn, vi rút hoặc độc tố của chúng hoặc được tái tổ hợp từ các kháng nguyên đặc hiệu.
Vaccin được chế tạo từ vi khuẩn gồm :
- Các vaccin vi khuẩn bất hoạt là vaccin chứa toàn bộ vi sinh vật đã bị bất hoạt.Ví dụ như vaccin ho gà và vaccin thương hàn tiêm hoặc chỉ chứa các kháng nguyên đặc hiệu của vi khuẩn như vaccin chống phế cầu, não mô cầu và Hemophilus influenza týp b. Một số vaccin bất hoạt có các tá chất làm tăng cường đáp ứng kháng thể. Đó là các tá chất như phốtphát hoặc Hydroxit nhôm trong các vaccin hấp phụ chống Bạch hầu, Ho gà, Uốn ván hoặc vaccin nhị liên Bạch hầu — Uốn ván.
- Vaccin sống giảm độc lực như vaccin BCG, thương hàn uống…
- Vaccin được chế tạo từ độc tố của vi khuẩn đã được làm giảm độc lực như vaccin bạch hầu , vaccin uốn ván .
Các vaccin được chế tạo từ virút bao gồm:
- Các vaccin chứa toàn bộ virút ( như vaccin bại liệt, kể cả vaccin bại liệt dạng tiêm và vaccin chống viêm gan A) hoặc các vaccin chứa các kháng nguyên đặc hiệu như vaccin cúm và viêm gan B .
- Các vaccin virút sống giảm độc lực bao gồm các vaccin sởi, quai bị, thủy đậu và bại liệt (Sabin). Các vaccin này kích thích đáp ứng miễn dịch qua trung gian tế bào tạo ra kháng thể lâu bền chỉ sau một liều dùng. Vaccin bại liệt uống đòi hỏi phải dùng 3 liều để gây đáp ứng bảo vệ đối với cả 3 týp. Một tác dụng hỗ trợ quan trọng của vaccin bại liệt là thiết lập đáp ứng miễn dịch khu trú tại ruột.
- Các vaccin tái tổ hợp : Với sự tiến bộ không ngừng của sinh học phân tử và các cải tiến liên tục nhằm tạo ra các vaccin an toàn, có hiệu lực bảo vệ cao. Các công ty sản xuất vaccin đã đổi mới công nghệ và sản xuất các vaccin tái tổ hợp, chỉ lựa chọn các đoạn gen có tính quyết định kháng nguyên cao, sau đó cấy vào các vi sinh vật có khả năng tăng sinh nhanh và nhiều để sản xuất các gen này tạo ra một vaccin tái tổ hợp có độ tinh khiết và tính sinh miễn dịch cao. Các vaccin tái tổ hợp đang được sử dụng trên thị trường là vaccin Viêm gan B tái tổ hợp…
Miễn dịch thụ động :
Miễn dịch thụ động chống lại các tác nhân gây bệnh (IgG) ở trẻ em thường do người mẹ truyền sang nhưng miễn dịch này chỉ tồn tại trong vòng 6 tháng sau khi sinh.
Miễn dịch thụ động nhân tạo có được do tiêm globulin miễn dịch lấy từ người hoặc các kháng huyết thanh dị loại. Tác dụng bảo vệ thường có tức thì nhưng liên quan đến liều lượng và có tác dụng kéo dài trong vài tuần, lâu nhất cũng chỉ được 5-6 tháng vối liều 5ml.
Có 2 loại globulin miễn dịch : Thông thường và đặc hiệu.
- Globulin miễn dịch thông thường ( lấy từ người): Đây là chế phẩm lấy từ việc trộn huyết thanh người cho máu chứa đựng kháng thể chống virút có hiệu giá tương đương như ở người bình thường. Các globulin miễn dịch bình thường này hay được dùng cho trẻ em bị thiếu hụt hoặc không có Các globulin này được sử dụng để bảo vệ những đứa trẻ bị suy giảm miễn dịch khi phơi nhiễm với sởi và viêm gan A.
- Globulin miễn dịch đặc hiệu : Các sản phẩm này được sử dụng để bảo vệ các cá thể chống lại uốn ván, viêm gan B, dại, Rh(D) và thủy đậu. Các globulin này lấy từ việc trộn máu của các bệnh nhân ở thời kỳ lại sức và người cho máu mới được tiêm vaccin đầy đủ hoặc từ những người có nồng độ kháng thể cao sau khi sàng lọc. Vì vậy, hiệu giá kháng thể của các Globulin miễn dịch đặc hiệu này cao hơn so với người bình thường. Các hướng dẫn về sử dụng Globulin được trình bày tại phần 4.
– Danh mục các kháng huyết thanh gồm có các kháng nọc rắn và kháng các độc tố. Kháng nọc rắn dùng để điều trị rắn độc cắn, nhện độc cắn…. Các kháng độc tô” dị loại được sử dụng điều trị các trường hợp Bạch hầu nặng…
