NGUYÊN NHÂN
Chấy Rận (Chí Rận) là các loại côn trùng không có cánh, thân mỏng dẹt, sống bằng cách hút máu của ký chủ gây nên. Có 3 loại ký sinh ở người:
Pediculosishumanus capitis (head louse) = Chấy.
Pediculosis corporis (body or clothing louse) = Rận thân.
Pediculosis pubis (pubic or crab louse) = Rận mu.
Mỗi con có 3 cặp chân.
Chấy và Rận thân thường có hình dáng bên ngoài giống nhau, di chuyển với tốc độ 2- 3cm/phút, gặp ở những người sống trong môi trường chật hẹp, đông đúc, thiếu điều kiện vệ sinh, hay mặc chung quần áo, nằm chung giường chiếu. Rận mu thường ngắn hơn và chậm chạp hơn, di chuyển tối đa 10cm/ngày, lây truyền qua đường giao hợp nên được xem như một trong những bệnh lây truyền qua đường sinh dục.
Trứng của Chấy Rận thường bám chặt vào lông và tóc của ký chủ. Từ 9 đến 12 ngày thì trứng nở, 19-27 ngày thành con trưởng thành và sống khoảng 6 tuần. Mỗi con cái đẻ 500- 600 trứng.
TRIỆU CHỨNG LÂM SÀNG
Chấy
Ngứa dữ dội ở da đầu, nhất là vùng sau tai và vùng chẩm.
Tóc trở nên mất bóng và khô.
Trứng bám chặt vào thân tóc. Nếu trứng nhiều, sau khi nở, lớp vỏ còn lại giống gàu.
Vì ngứa nhiều nên bệnh nhân cào gãi gây trầy sướt da, dễ bị chốc và nhọt làm tóc bết dính lại. Do bội nhiễm có thể có hạch cổ và sốt đi kèm.
Chẩn đoán xác định bằng cách tìm thấy trứng và Chấy trưởng thành trên tóc.
Chấy thường gặp ở trẻ em nhiều hơn người lớn.
Rận thân
Ngứa toàn thân, đặc biệt vùng phía sau lưng, nhất là thắt lưng, sau vai, sau cánh tay. Hiếm khi tìm thấy Rận trên da, chúng hay sống ở quần áo, nhất là trên những đường chỉ may, giường chiếu, tập trung ở những vùng chịu sự đè ép (vì thế những vùng có hơi nóng khi nằm, dưới dây thắt lưng hay bị ngứa).
Thương tổn là những dát hoặc sẩn tại nơi Rận đốt. Do gãi nhiều có những vêt sướt đóng vảy hoặc có mủ. Khi lành để lại những dát tăng sắc tố.
Rận sống bằng cách hút máu người. Khi hút no, bụng Rận sẽ căng phồng lên và màu sắc thay đổi, lúc đó ta nhìn thấy những đốm màu hồng nhỏ.
Chẩn đoán xác định khi tìm thấy trứng và Rận thân trên quần áo và giường chiếu.
Rận thân hay gặp ở những người nghèo khổ, những người vô gia cư, điều kiện vệ sinh kém.
Rận mu
Hay gặp ở người lớn, bệnh thường lây truyền qua quan hệ tình dục. Đôi khi lây do chung đụng quần áo, chăn màn.
Ngứa hay thấy ở vùng lông mu. Mặc dù Rận ít di chuyển xa khỏi nơi tiếp xúc ban đầu nhưng những người có lông rậm còn thấy ngứa cả ở đùi, bụng dưới, quanh hậu môn, lan đến nách, có thể ở lồng ngực, râu cằm, râu mép, lông mi, lông mày.
Thương tổn là hồng ban, vết sướt do cào gãi có thể dẫn đến Viêm da mủ do bị bội nhiễm, có hạch vùng và sốt.
Thỉnh thoảng có những vết màu xám đen hoặc xám xanh, biến mất dưới kính đè, đường kính khoảng 0,5cm, không ngứa, tập trung chủ yếu ở mặt trong đùi và tồn tại khoảng vài tháng.
Chẩn đoán xác định khi tìm thấy trứng và Rận trưởng thành. Trứng hình bầu dục, màu xám bám chặt vào sợi lông.
Rận mu thường tồn tại song song với những bệnh lây truyền qua đường tình dục khác như Lậu, Ghẻ, Sùi Mào gà. cần chú ý khi thăm khám.
ĐIỀU TRỊ VÀ PHÒNG NGỪA
Chấy
Mục đích điều trị là diệt loại bỏ Chấy và trứng chấy.
Benzyl Benzoate 25% bôi ở tóc và da đầu 2 tối liên tiếp.
Kem Permethrin 1% (Elimite). Gội đầu sạch và để khô. Bôi thuốc lên toàn bộ tóc và da đầu, 10 phút sau rửa sạch bằng nước và để tóc khô. Hiệu quả 90%. Thuốc có độc tính thấp, hấp thu kém, chuyển hóa và thải trừ nhanh hơn Lindane.
Pyrethrin: sử dụng giống như Permethrin.
Gamma benzene hexachloride shampoo (dầu gội Lindane): Xát xà phòng lên khắp da đầu và tóc, để 4 phút mới xả. Chỉ gội đầu một lần duy nhất. Phần trứng Chấy còn lại sẽ được loại bỏ bằng lược bí (một loại lược có răng dày).
+ Tác dụng phụ: Độc tính trên hệ thống thần kinh trung ương như co giật. Điều này thường chỉ xảy ra khi dùng quá nhiều, quá lâu hoặc nuốt phải dầu gội.
+ Chống chỉ định: Phụ nữ có thai và cho con bú.
Các thuốc trên được gội hoặc bôi lại sau 7-10 ngày để tiêu diệt Chấy mới trưởng thành hay còn sót. Để tránh bệnh dai dẳng, lược chải đầu nên được ngâm trong nước ấm 54oC, thời gian 10—20 phút hoặc ngâm trong thuốc diệt Chấy Rận 15 phút.
Rận thân
Vì Rận thân sống trên những đồ dùng tiếp xúc với da người nên điều trị chủ yếu là tiêu diệt chúng ở những đồ dùng trên.
Quần áo, khăn trải giường phải được giặt trong nước ấm > 50oC hoặc luộc, phơi khô, ủi kỹ nhất là trên những đường chỉ may.
Mặc dù rất hiếm, nhưng khi với số lượng nhiều, đôi khi vẫn tìm thấy Rận trên da người, lúc đó dùng kem Permethrin 5% bôi từ cổ đến ngón chân, để trong 8-10 giờ mới tắm sạch.
Rận mu
Permethrin và Pyrethrin: Bôi lên chỗ có lông và vùng da kế cận, 10 phút sau rửa sạch bằng nước ấm và xà phòng rồi để khô. Dùng lược bí để loại bỏ trứng Rận.
Lindane (dạng shampoo, kem, dung dịch): Xát xà phòng hoặc bôi thuốc, 5 phút sau rửa sạch. Không dùng Lindane cho phụ nữ có thai hoặc cho con bú.
Các thuốc trên cần bôi lại sau 7-10 ngày.
Rận ở mí mắt
Bôi thuốc mỡ tra mắt ở bờ mi trong 10 ngày để diệt Rận và trứng của nó.
Cần điều trị những bệnh lây truyền qua đường tình dục khác, nếu có.
Bạn tình cũng được thăm khám và điều trị đồng thời.
