Căn nguyên
Anilin được sử dụng trong công nghiệp nhuộm, và chế tạo mực không phai. Nhiều dẫn xuất của anilin (acid picric, dimethylalanin, nitrobenzen, nitroanilin, toluidin, xylidin) được sử dụng rộng rãi để tổng hợp các hoá chất. Phenacetin, một thuốc chữa bệnh cũng là dẫn xuất của anilin.
Đường xâm nhập: tiêu hoá, hô hấp, qua da.
Độc tính: ngộ độc lg anilin có thể gây tử vong.
Sinh lý bệnh: anilin và những dẫn xuất của chất này tạo nên methemoglolin, cản trở hồng cầu vận chuyển oxy, dẫn tới tình trạng thiếu oxy ở các mô tế bào.
Triệu chứng
- Ngộ độc cấp tính: tím tái do trong máu có methemoglobin (thiếu oxy và hôn mê bắt đầu từ 40-50%), chóng mặt, đau thắt ngực, mày đay, nôn, co giật, tan huyết, vàng da do tan tế bào, suy thận (vô niệu).
- Ngộ độc mạn tính: thiếu máu, trong hồng cầu có những tiểu thể Heinz, u nhú ở bàng quang, trong nước tiểu có N-acetyl-para-aminophenol.
Điều trị
- Rửa da bằng nước xà phòng trong trường hợp ngộ độc qua da.
- Rửa dạ dày với than hoạt trong trường hợp ngộ độc theo đường tiêu hoá.
- Thuốc chống độc: tiêm tĩnh mạch chậm dung dịch xanh methylen 1%, với liều 0,1 ml/kg.
- Truyền máu, thay máu hoặc thẩm phân máu trong những trường hợp nặng (hôn mê).
Ghi chú về khối u bàng quang: từ lâu người ta đã biết ở những công nhân lao động với anilin hay bị ung thư bàng quang, kể từ u nhú đơn thuần lành tính tới ung thư xâm lấn. Những khối u này không phải do chính anilin gây ra, nhưng là do anilin bị tạp nhiễm (arylamin). Những chất tạp nhiễm này đã được loại bỏ khỏi quá trình chế tạo từ những năm 1960. Do đó những công nhân bắt đầu lao động trong công nghiệp với anilin sau thời điểm đó thì không bị nguy cơ khối u bàng quang nữa.