Chương não ( 樟脑 )
Tên và nguồn gốc
+ Tên thuốc: Chương não (Xuất xứ: Phẩm hối tinh yếu).
+ Tên khác: Thiều não(韶脑), Triều não (潮脑), Não tử(脑子), Dầu não (油脑), Thụ não(树脑).
+ Tên Trung văn: 樟脑 ZHANGNAO
+ Tên Anh văn: Camphor
+ Tên La tinh: Cinnamomum camphora (L.) Presl[Laurus camphora L.]
+ Nguồn gốc: Là kết tinh dạng hạt qua tinh chế thành của lá, cành, thân, rễ của Chương thực vật họ Chương (Lauraceae).
– Cách chế –
Thường vào tháng 9 ~ 12 chặt cây già, lấy rễ, thân, cành của cây cưa chẻ thành miếng vụn (lá cây cũng dùng được), bỏ vào trong dụng cụ chưng cất tiến hành chưng cất, Chương não và dầu bay hơi hàm chứa trong cây Chương theo hơi nứơc chưng chiết ra, sau khi nguội, thì được Chương não thô chế.Chương não thô chế qua thăng hoa tinh chế, thì được bột Chương não tinh chế. Đem Chương não bột này bỏ vào trong khuôn ép, ắt thành cục Chương não trong suốt. Nên đóng kín trong bình sứ, để nơi khô ráo. Bổn phẩm dùng cây già mọc trên 50 năm, sản lượng nhiều nhất; cành lá non, chứa Não ít, sản lượng thấp.
Camphora Cinnamomum camphora (L．)Presl
Dược liệu Chương não
– Dược liệu –
Thành phẩm là bột kết tinh tuyết trắng, hoặc cục cứng, trong suốt không màu. Lọai thô chế hơi màu vàng, sáng lóang. Thường dễ bay hơi ở nhiệt độ thường, đốt lửa có thể phát sinh ra nhiều khói và ngon lửa sáng rực, mùi hương thơm nồng gắt xốc mũi, vị thọat đầu cay, sau mát rượi. Dùng thứ trắng sạch, tinh khiết, trong suốt, khô ráo không tạp chất là tốt.
Chủ yếu sản xụất ở Đài loan, Quý Châu, Quảng Tây, Phúc kiến, Giang Tây, Tứ Xuyên. Ngòai ra các nơi Quảng Đông, Triết Giang, An Huy, Vân Nam, Hồ Nam v.v… cũng có sản xuất. Đài loan sản lượng lớn nhất, chất lượng cũng tốt, gọi là Đài băng.
Tính vị
– Trung dược học: Cay, nóng, có độc.
– Phẩm hối tinh yếu: Vị đắng, cay, ấm, có độc nhỏ.
– Cương mục: Cay, nóng, không độc.
Qui kinh
– Trung dược học: Vào kinh Tâm, Tỳ.
– Bản thảo tái tân: Vào 2 kinh Tâm, Tỳ.
– Bản thảo tóat yếu: Kinh Túc quyết âm.
Công dụng và chủ trị
Thông khiếu, sát trùng, giảm đau, trừ ô uế.
Trị tâm bụng trướng đau, chân tê phù, nhọt ghẻ lở lóet, đau răng, tổn thương té đánh.
– Phổ tế phương: Làm cao trị các chứng nhọt vết thương lở ác và tổn thương do đánh đập, bệnh phong thấp tê phù v.v…
– Phẩm hối tinh yếu: Chủ sát trùng, trừ ghẻ lở, trị vết thương phỏng lửa nước, chống uế khí.
– Cương mục: Thông quan khiếu, lợi trệ khí, trị tà khí, hoắc lọan, tâm phúc thống, hàn thấp chân tê phù, ghẻ lở, phong ghẻ, sát trùng, trong giầy trừ cước khí.
Kiêng kỵ
– Trung dược đại từ điển: Người khí hư kỵ uống.- Trung dược học: Khí hư âm khuy, có nhiệt và đàn bà có thai kỵ dùng.
– Bản thảo cầu chân: Kỵ tiếp lửa.
Nghiên cứu hiện đại
- Tác dụng dược lý:
- Tác dụng cục bộ: Chương não thoa vào da có kích thích ôn hòa và tác dụng chống phân hủy. dùng sực thoa có tác dụng phát đỏ; thoa nhẹ thì tương tự như Bạc hà, có cảm giác mát lạnh. Đó là bởi tác dụng kích thích lạnh thần kinh cảm thụ. Nó còn có cảm giác gây tê cục bộ nhẹ. Chương não có tác dụng kích thích đối với niêm mạc bao tử đường ruột, làm bao tử cảm được ôn ấm và dễ chịu, liều lớn thì có thể sinh ra lợm lòng và ói mửa. Trên lâm sàng dùng thuốc thoa Chương não có tác dụng giảm đau, ngừng ngứa. Uống trong có tác dụng khu phong và tác dụng khư đàm nhẹ.
- Tác dụng đối với hệ thống thần kinh trung khu:
Tác dụng tòan thân của Chương não chủ yếu là hưng phấn hệ thống thần kinh trung khu, càng rõ hơn đối với trung khu cao cấp, liều lớn tác dụng vào thân não (brain stem) và khu vận động lớp vỏ đại não, gây nên ngất lịm co giật (kinh quyết) kiểu động kinh (epilepsy).
Chương não liều thông thường tác dụng không rõ đối với hô hấp, trong tình huống ức chế cực độ, có thể thấy được 1 ít hưng phấn hô hấp. Chủ yếu là do lúc tiêm dưới da kích thích thần kinh cảm thụ gây ra hưng phấn phản xạ.
- Tác dụng đối với hệ thống tuần hòan:
Thuốc chế Chương não từng 1 lần ứng dụng rộng rãi làm thuốc cường tim, nhưng các nhà báo cáo kết quả không nhất trí lắm, cuối cùng vẫn không kết luận. Nó không có tác dụng dạng như Dương địa hòang hoặc a-đrê-na-lin.
Không có tác dụng với cơ tim bình thường, nồng độc cao ngược lại ức chế. Ở tạng tim tách rời cơ thể, chỉ có lúc tạo nên suy kiệt, mới thấy có tác dụng hưng phấn. Đối với trung khu vận động huyết quản mạch máu, chỉ có lúc cơ năng của nó hạ thấp cực độ, mới thấy tác dụng hưng phấn, mạch máu nội tạng nội tạng co rút mà thư giãn mạch máu da, huyết áp tăng cao. Vì thế cho rằng có hiệu với hư thóat tính tuần hoàn hoặc suy kiệt công năng tim cấp tính; nhưng vẫn có người đối với hiệu quả trị liệu của nó giữ thái độ hòai nghi và phủ định.
Có người báo cáo, Chương não Ô xy hóa – 1 sản phẩm thay thế tính tan trong nước của Chương não ở trong cơ thể động vật, có tác dụng cường tâm rõ rệt, tác dụng thăng áp và hưng phấn hô hấp, tên thương phẩm là Duy tha khang phúc.
- Quá trình trong cơ thể:
Chương não qua niêm mạc, dưới da, cơ bắp đều dễ hấp thu. Uống hấp thu cũng nhanh. Giải độc trong gan khá nhanh chóng, ô xy hóa thành rượu tinh Chương não (camphor alcohol), lại kết hợp với glucuronic acid mà từ trong nước tiểu bào tiết ra.
- Độc tính: Uống nhầm Chương não chế có thể gây ngộ độc.
uống trong 0,5 ~ 1,0g gây huyền vựng, đau đầu, cảm giác nóng, là đến hưng phấn, mê sảng v.v…
Trên 2,0 g sau trạng thái trấn tỉnh mang tính nhất thời, thì gây ra hưng phấn lớp vỏ não người, dẫn đến co giật kiểu động kinh, cuối cùng có thể do bởi suy kiệt hô hấp mà bèn đến tử vong.
Uống trong 7 ~ 15g hoặc tiêm cơ bắp 4g, có thể chết ngưới. Phương pháp điều trị trúng độc thường là điều trị đối chứng, do bởi nó trong cơ thể giải độc nhanh, cho nên thường có thể cứu sống
Bài thuốc cổ kim tham khảo
+ Phương thuốc 1:
Trị sa uế bụng đau: Chương não 1 phân, Một dược sạch, Minh nhũ hương 3 phân. Nghiền nhỏ, trà điều uống 3 ly.
(Bản thảo chính nghĩa)
+ Phương thuốc 2:
Trị cước khí chân sưng đau: Chương não 2 lượng, Ô đầu 3 lượng. Làm bột, giấm hồ làm hòan, lớn bằng hạt đạn. Mổi lần đề 1 hòan vào long bàn chân đạp lên, phía dưới lửa nhỏ hơ, áo chăn quấn trùm, mồ hôi ra như nước dãi là hiệu quả.
(Y lâm tập yếu)
+ Phương thuốc 3:Trị ghẻ lở có mủ: Chương não 8 chỉ, Lưu hòang 1,5 chỉ, Xuyên tiêu 1 chỉ (sao), Khô phàn 1 chỉ. Tất cả nghiền bột, dầu mè thật trộn đều, không được quá lõang, rải vào vải hè thô mới, bao lại, chỉ buột chặt, trước tiên lấy kim chích ghẻ bỏ mủ, sau lấy bao thuốc hơ nóng trên than lửa, ấn đè vào chổ bệnh, ngày vài lần, đợi nó không thể lại kịp cương mủ, dùng bao thuốc thừa nóng xoa vào vậy.
(Bất tri y tất yếu – Long não tán)
+ Phương thuốc 4:
Trị trẻ con chốc đầu, nấm da đầu: Thiều não 1 chỉ, Hoa tiêu 2 chỉ, Vừng 2 lượng. Làm bột, sau khi tắm xong thoa vào.
(Giản tiện đơn phương)
+ Phương thuốc 5:
Trị người lớn trẻ con miệng đầy lở lóet: Chương não 3 chỉ, Hoa tiêu 2 chỉ. Tất cả nghiền bột, đề trong nồi đồng, dùng bát đậy kỹ, và dùng muối bùn đắp kỹ xung quanh bát, để trên lửa vài phút, thuốc thăng đến trên chén, cạo lấy, thổi vào trong miệng.
(Quý Châu Tung y nghiệm phương)
+ Phương thuốc 6:
Trị lóet chân lâu năm, da trùng khóet gây ngứa, hôi thối đau nhức, ngày càng ngứa dữ, khó thu liễm: Chương não, Hòang bá (bột) các vị bằng nhau.
Lại lấy hạt tấm gạo đậu 1 dúm, hòa đều thoa vào chổ bệnh, dùng vải bó chặt 7 ngày, nơi đau phát ngứa nhịn vậy, vài ngày thì khỏi.
+ Phương thuốc 7:
Trị chốc lóet ống chân: Chương não 5~ 6 chỉ, dầu mỡ heo, Thông bạch. Tất cả giã nát, đắp dày lên vết lóet, giấy dầu gói kỹ , bông vải bó chặt, 1 ngày thay 1 lần, không thể gặp gió.
(Kinh nghiệm quảng tập – Chương não cao)
+ Phương thuốc 8:
Trị đau răng: Thiều não 1 chỉ, Châu sa 1 chỉ. Làm thành bột, mỗi lần dùng chút xíu thoa vào chổ đau.
(Thần hiệu phương)
