Chàm tiếp xúc do mỹ phẩm

Các định nghĩa về mỹ phẩm

Mỹ phẩm là tất cả các chất hay chế phẩm không phải là dược phẩm được sử dụng tiếp xúc với các bộ phận khác nhau của cơ thể, hoặc với răng và niêm mạc nhằm mục đích tẩy rửa, để bảo vệ hoặc để duy trì trạng thái khỏe đẹp, để thay đổi diện mạo bên ngoài, ướp mùi thơm hay điều chỉnh mùi cơ thể (luật về sức khỏe). Hiệu quả của mỹ phẩm là bề ngoài. Về mặt lý thuyết nó không được thấm qua lớp hydrolipid của da và lớp sừng, không có tác động có hại nào. Điều này trái ngược với định nghĩa về chàm.

Định nghĩa chàm do tiếp xúc với mỹ phẩm

Chàm cấp có đặc điểm bao gồm sự phối hợp ban đỏ, phù, bóng nước và ngứa dữ dội.

Chàm do tiếp xúc với mỹ phẩm là hậu quả tác hại, gây ra do mỹ phẩm. Việc thoa mỹ phẩm lên da gây nên một phản ứng miễn dịch chậm và liên quan đến tế bào lympho T.

Sinh bệnh học

Sinh bệnh học của chàm đã được biết rõ [1 . Giai đoạn đầu là sự mẫn cảm thầm lặng trên phương diện lâm sàng. Giai đoạn sau: các biểu hiện lâm sàng của dị ứng đã được bộc lộ, các tế bào (tế bào Langerhans, lympho T….) gây ra. Chúng tôi sẽ đề cập chi tiết những vấn đề liên quan đên mỹ phẩm như: các phương thức mẫn cảm khác nhau, tính phức tạp của mỹ phẩm và các nguồn gốc khác nhau của mỹ phẩm .

Các phương thức khác nhau trong sự mẫn cảm

Sự tăng mẫn cảm gây ra do tiếp xúc của mỹ phẩm với da; sự tiếp xúc này có thể

• trực tiếp: sản phẩm được bôi trực tiếp lên da và da tăng cảm với sự tiếp xúc trực tiếp này (ví dụ chàm ở mí mắt do sử dụng phấn bôi vào mí mắt). Phần bị tác động có thể là tất cả các vùng được bôi mỹ phẩm, nhưng hay gặp nhất vẫn là chàm khu trú tại vùng được bôi mỹ phẩm lần đầu tiên. Nguyên do là nơi này đây dị nguyên tập trung cao nhất (ví dụ: chàm với chất khử mùi thường hay gặp ở nách)[2]
• từ tay: sản phẩm được thoa lên tay và tay mang dị nguyên đến vùng da mỏng và nhaỵ cảm (ví dụ chàm ở mí mắt do thuốc sơn móng tay). Đó là trường hợp viêm da lạc chổ.[3]
• từ không khí: sản phẩm lơ lửng trong không khí và lắng đọng ở vùng da mỏng thẳng đứng hay các nếp nhăn (ví dụ chàm ở mí mắt do hơi của nước hoa)
• từ người khác: bệnh nhân không sử dụng sản phẩm này nhưng người kế cận sử dụng chúng và gây bệnh (ví dụ chàm mí mắt do nước hoa do nước hoa của người kế cận). Sự ủy nhiệm này có thể trực tiếp giữa người với người hay qua một vật thể bị nhiễm dị nguyên. Đây là viêm da lạc chổ từ người khác.[4]

Sự phức tạp của mỹ phẩm

Một mỹ chẩm là tổng tất cả các thành phần mà mỗi thành phần đều có chức năng quan trọng trong thuyết galénique* của sản phẩm và trong tác dụng của thuốc. Cùng một thành phần thường có mặt trong nhiều sản phẩm, hay gặp là các sản phẩm bôi mặt và/hoặc chức năng khác nhau. Khi bệnh nhân bị chàm do mỹ phẩm cần phải xác định thành phần nào trở thành dị nguyên (chất bảo quản, mùi thơm, tá dược, sữa, lọc nắng, chất chống oxy hóa…). Sự phản ứng lại nhằm để xác định dị nguyên, để loại trừ chúng như thế nào và tránh được các tái phát [5]

Những nguồn khác nhau trong sự tiếp xúc với mỹ phẩm

Nguồn tiếp xúc với mỹ phẩm là rõ ràng

• Các mỹ phẩm có thể sử dụng cho cá nhân tại nhà; việc hỏi bệnh cho phép xếp chúng vào danh sách, do đó việc loại trừ tiếp xúc dị nguyên sẽ dễ dàng.
• Các mỹ phẩm có thể được sử dụng trong môi trường công việc

1. Chúng có thể được dùng cho việc giữ vệ sinh hay bảo vệ cho bệnh nhân : hầu hết sau một thời gian chúng có thể thay thế dể dàng. Hậu quả về xã hội công việc của chàm có thể gặp hạn chế với thời gian cần thiết giúp chẩn đoán và loại trừ dị nguyên.
2. Nó có thể được sử dụng như một công cụ lao động (trường hợp với những người hớt tóc). Do đó hậu quả thường được xem như sự không đủ khả năng trong chuyên môn [6].

Nguồn tiếp xúc với các dị nguyên trong mỹ phẩm có thể là “ngoài mỹ phẩm”

• Các dược phẩm có thể chứa cùng thành phần như trong mỹ phẩm: chất lanoline trong thuốc để đắp có thể gây dị ứng do tiếp xúc với mỹ phẩm có chứa chất trên [7].
• Các dược phẩm có thể là nguyên nhân gây ra dị ứng chéo giữa các thành phần chính hoạt động của nó với vài loại mỹ phẩm: thí dụ dị ứng ánh sáng với kétoprofène và photoallergie và oxybenzone [8].
• Các chất trong môi trường có thể chứa cùng dị nguyên như trong mỹ phẩm: ví dụ chất colophane có thể là một thành phần trong mỹ phẩm, nhưng chúng cũng có trong các sản phẩm sử dụng cho gia đình; công nghiệp [9 hay các dị nguyên gây ra các phản ứng chéo .[10]

Lâm sàng và các tiêu chuẩn chẩn đoán

Dạng lâm sàng điển hình nhất chính là chàm

Chàm cấp xảy ra trong những ngày có sự tiếp xúc với mỹ phẩm. Diễn tiến là tự lành trong một tuần sau khi ngừng tiếp xúc, với một giai đoạn khô ít hay nhiều vẩy trên các bóng nước, sau đó là sự bong vẩy.

Nếu việc tiếp xúc với dị nguyên liên tục, chàm trở nên mạn tính với sự dày da, các sang thương lan rộng ở vùng tiếp xúc.

Mô học giúp chẩn đoán chàm nhưng không cho biết do nguyên nhân gì.

Các dạng lâm sàng không điển hình

Các dạng khác nhau của chàm [2] [11] đã được mô tả. Tất cả các bệnh da viêm, không chẩn đoán được trên vùng da có tiếp xúc mỹ phẩm phải nghi ngờ một phản ứng dị ứng với mỹ phẩm.Trong trường hợp này cần áp dụng tiêu chuẩn chẩn đoán chàm do mỹ phẩm.

Tiêu chuẩn chẩn đoán

Hỏi bệnh

Việc hỏi bệnh cho biết sự tiếp xúc giữa da và mỹ phẩm. Nó giúp liệt kê danh sách các mỹ phẩm nghi ngờ. Trong trường hợp đơn giản nhất chỉ có một mỹ phẩm được sử dung tuy trường hợp này hiếm. Hay gặp nhất là qua hỏi bệnh liệt kê được danh sách tất cả mọi sự tiếp xúc với mỹ phẩm. Một mỹ phẩm sử dụng từ lâu có thể gây ra chàm, một phần do trong giai đoạn mẫn cảm và không có biểu hiện chàm, phần khác thành phần mỹ phẩm thay đổi tùy theo lô sản xuất. Bệnh nhân có thể bị phản ứng với lô mới.

Diễn tiến

Khi một sản phẩm duy nhất gây bệnh, sự hồi phục diễn ra khi bệnh nhân ngừng tiếp xúc và tái sử dụng sản phẩm làm bệnh diễn tiễn xấu hơn là đủ cho việc chẩn đoán chàm do mỹ phẩm cuối cùng bị lên án. Đó không phải là những lúc phản ứng da là cần thiết để qui cho một sản phẩm xác định gây ra phản ứng.

Các nghiệm pháp da (xem chương về nghiệm pháp trên da)

Chẩn đoán phân biệt

Cần áp dụng với

• trường hợp không phải dị ứng: kích thích
• dị ứng nhưng không thuốc dạng chậm, mề đai
• dị ứng dạng chậm nhưng không phải do mỹ phẩm.

Kích thích

Nó có thể do chất lượng da của bệnh nhân thuộc dạng da « phản ứng » [15 , có thể do chất lượng của sản phẩm gây kích thích hay sử dụng hoặc do dùng không đúng.

Mề đay do tiếp xúc

Mề đay do tiếp xúc xuất hiện nhanh khi đang sử dụng sản phẩm đó. Chúng biến mất rất nhanh khi để lại da bình thường. Các nghiệm pháp chẩn đoán là các nghiệm pháp công khai và là các nghiệm pháp prick de prick đọc trong 15 đến 60 phút. Các nghiệm pháp có thể là không dị ứng hay dị ứng. Đôi khi chúng tiến triển thành phản ứng phản vệ khi có sự tiếp xúc đơn thuần hay ăn uống với thức ăn có chứa cùng dị nguyên trên [16-18]

Chàm do tiếp xúc không phải do mỹ phẩm

Nguyên nhân không phải do mỹ phẩm gây chàm sẽ được phát hiện khi thực hiện tổng kê về chàm. Ví dụ chàm ở trên mặt sau khi đi cắt tóc có thể không phải do các chất dùng khi hớt tóc mà do một chất khác dùng để trang trí cho phòng.

Điều trị

Điều trị triệu chứng là corticoid liệu pháp tại chổ.

Điều trị nguyên nhân chính là loại bỏ các sản phẩm gây bệnh và tránh tiếp xúc với dị nguyên. Điều này phải được thông báo cho bệnh nhân, họ cần phải đọc tấtt cả danh sách thành phẩn trên nhãn của các sản phẩm sử dụng nhằm tránh các dị nguyên của chúng, hay sử dụng các danh sách thông tin thiết thực [19].

Tóm lại

Chàm do mỹ phẩm thường hay gặp trong thực hành da liễu-dị ứng. Việc đưa ra những cảnh báo về mỹ phẩm [20 có thể sẽ được đánh giá cao trên tác động kinh tế xã hội.