Phụ nữ có thai đau bụng, người xưa cho rằng : “nguyên nhân sinh đau bụng là do mạch ở bào thai bị trở trệ, cho nên còn gọi là (bào trở). Chứng đau này có khi đau ở vùng ngực bụng, có khi đau ở bụng dưới, có khi đau ở vùng eo lưng và bụng”. Thiên Phụ nhân nhâm thần bệnh mạch chứng tính trị sách Kim quỹ yếu lược chép: “Đàn bà có thai 6-7 tháng, mạch huyền phát nóng, thai trướng lên, bụng đau sỢ lạnh, bụng dưới lạnh như quạt; sở dĩ như vậy vì tử cung mở ra; nên dùng Phụ tử thang cho ấm tạng”. Lại nói: “Đàn bà bị chứng ra huyết có người sau khi đẻ non tiếp tục ra huyết không dứt, có người có thai mà ra huyết nếu khi có thai mà trong bụng đau, tức là chứng bào trở, thì dùng bài Giao ngải thang” . “Đàn bà có thai mà trong bụng đau xoắn, dùng bài Đương quy thược dược tán”.
ở đây chẳng những đối với các chứng có thai đau bụng và ra huyết đẻ non rồi ra huyết, có mang ra huyết đã phân biệt tương đối kỹ càng mà còn nhằm đúng nguyên nhân gây bệnh khác nhau để đề ra cách chữa khác nhau.
NGUYÊN NHÂN BỆNH
- Tử cung hư hàn
Người vốn yếu, tử cung vốn hư, nên phong hàn nhân chỗ hư xâm nhập vào, va chạm với khí huyết, chính với tà chồng nhau mà khí huyết bị uất trệ lại.
- Khí huyết đều hư
Thế chất vốn yếu, khí huyết không đủ, sự vận hành không lưu lợi, huyết mạch trong tử cung bị ngưng trệ.
- Khí uất không thông
tức giận, lo nghĩ quá độ, can tỳ khí uất không thông suốt được.
Ngoài ra còn có khi vì ăn uống tích đọng lại ở dạ dày, tiêu hoá không tốt, tích trệ lại mà sinh đau, về biện Chứng và cách chữa cũng giống với nội khoa cho nên bài này không nói lại.
BIỆN CHỨNG
- Chứng tử cung hư hàn
Có thai bụng dưới đau mà lạnh như quạt, lưng hơi rét, có lúc lại phát sốt, lưỡi nhợt rêu trắng, mạch huyền; nếu kèm thêm ngoại cảm phong hàn, thì đầu nhức mình đau, sợ lạnh phát sốt, miệng nhạt, ít ăn, lưỡi bình thường, rêu mỏng trắng, mạch phù hoạt.
- Chứng khí uất
Có thai vài tháng, ngực bụng trướng đau, hai bên cạnh sườn đau nhiều, Ợ hơi, sôi bụng, không muốn ăn uống, lưỡi bình thường, rêu trắng nhớt, mạch huyền, ghé nhiệt thì sắc mặt ửng đỏ, đầu căng choáng váng, miệng đắng họng khô, tâm phiền hay giận, tiểu tiện ít vàng, lưỡi đỏ rêu vàng mà khô, mạch huyền hoạt mà sác.
- Chứng khí huyết đều hư
Có thai đau bụng, sắc mặt úa vàng hoặc có khi phù thũng, chân tay mình mẩy mệt mỏi, đầu choáng mắt hoa, da thịt không nhuận, tim hồi hộp, khí đoản, miệng khô không muốn uống, lưỡi đỏ nhớt.
Cách chữa
Có thai đau bụng, thường hay hại đến thai, cách chữa lấy điều khí an thai làm chủ. Không nên quá dùng những thuốc tân ôn lương táo có tính chất hành huyết hao khí để tránh khỏi tổn hại đến thai nguyên. Cách chữa cụ thể nên phân biệt hàn, nhiệt, hư, thực, mà luận trị.
tử cung hư hàn thì nên ôn hàn, bổ hư, dùng bài Phụ tử thang (1); Kiêm ngoại cảm phong hàn thì thêm thuốc trừ phong tán hàn, dùng bài Tử tô ẩm (2). Khí huyết đều hư thì nên bổ khí dưỡng huyết thêm thuốc hành trệ dùng bài Bát trân thang (3) gia các vị Tô ngạnh, Súc sa nhân; khí uất không thư thì nên điều khí thư can dùng bài Tiêu giao tán (4) mà chữa
Các bài thuốc sử dụng
- Phụ tử thang (Thương hàn luận)
Phụ tử 12g Bạch truật16g
Thược dược 12gNhân sâm 4g Phục linh 12g
Sắc uống.
- Tử tô ẩm (Bản sự phương)
Đương quy8g Cam thảo 5g Sinh khương 4 lát Thông bạch 7 tấc
Tử tô ngạnh 12g Đại phúc bì 8g Nhân sâm 12g Bạch thược 8g
Sắc uống ấm.
- Bát trân thang (Xem Hành kinh đau bụng)
- Tiêu giao tán( Xem Kinh nguyệt không đều)
