Định nghĩa
Tích tụ hơi trong dạ dày {chứng dạ dày đầy hơi), trong tiểu tràng (bụng chướng) và trong đại tràng (chứng đại tràng đầy hơi), hoặc nuốt không khí (chứng nuốt hơi). Những từ ngữ đầy bụng, đầy hơi đều đồng nghĩa với trướng bụng.
Sinh lý bệnh
- Nuốt: mỗi lần đối tượng nuốt từ 2-3 ml không khí vào dạ dày. Đây là nguồn gốc của khí oxy và nitơ tích tụ lại trong ống tiêu hoá. Những đối tượng đang bị lo âu thường nuốt nhiều không khí trong lúc ăn.
- Phản ứng của những cation H+ trong dạ dày với muối carbonat của dịch tụỵ: cũng dẫn tới hình thành khí carbonic ở trong tá tràng.
- Các chất hydrat carbon lên men trong đại tràng: chuyển hoá do vi khuẩn cũng sản sinh ra khí hydro, khí carbonic và khí methan.
Các khí phát sinh ra ở trong ống tiêu hoá có thể được đẩy ra ngoài bằng động tác Ợ hơi hoặc trung tiện (cách nói dân gian: đánh hơi, thày thuốc nói là có ga). Các khí này cũng có thể khuếch tán từ ruột vào máu rồi lên phổi để thoát ra ngoài.
Căn nguyên
- Thói quen ăn uống: ăn chế độ quá giầu chất sợi, tinh bột, và các chất bột. Thức uống chứa nhiều đường sorbitol. Hay nhai kẹo cao-su.
- Thiểu năng tiêu hoá: suy tuỵ tạng, không dung nạp disaccharid, nhất là thiếu hụt enzym lactase.
Triệu chứng
CHỨNG NUỐT HƠI: đối tượng ợ hơi nhiều lần hơn và khối lượng hơi ợ ra tăng lên. ở một số bệnh nhân, chứng nuốt hơi có thể gây ra đau bụng kiểu đau thắt ngực và nhịp tim nhanh sau bữa ăn {hội chứng Roemheld).
CHỨNG TRƯỚNG BỤNG: hơi tích luỹ trong ruột có thể làm cho tiếng gõ vang khi khám bụng và gây ra đau bụng. Trong hội chứng đại tràng dễ bị kích thích, thể tích hơi không tăng nhiều, nhưng bệnh nhân lại quá nhạy cảm với tình trạng đại tràng bị giãn. Chứng đầy hơi thường kèm theo sôi bụng (tiếng òng ọc do ruột chuyển động với hơi và dịch ở bên trong).
HỘI CHỨNG GÓC TRÁI ĐẠI TRÀNG: không khí do đối tượng nuốt vào tích tụ ở trong góc lách (góc trái) của đại tràng và gây ra trướng bụng, tăng tiếng gõ vang. Đại tiện và trung tiện làm cho đối tượng cảm thấy dễ chịu hơn.
Điều trị
- Nếu có thể thì giải quyết nguyên nhân, ví dụ nhịn uống sữa và những sản phẩm của sữa nếu không dung nạp đường lactose.
- Có thể làm giảm chứng nuốt hơi bằng cách ngăn ngừa tăng tiết nước bọt (bỏ thói quen nhai kẹo cao-su, hút thuốc lá), không uống đồ uống có hơi và bicarbonat.
- Tránh ăn nhiều chất bột và bắp cải, ăn chậm và nhai kỹ.
- Làm cho bệnh nhân an tâm, cho các thuốc an thần kinh.
- Những thuốc khác: than hoạt, thuốc kháng tiết cholin, những chất hoạt diện và chống đầy hơi hay được kê đơn nhưng hiệu quả chưa được chứng minh.