Định nghĩa
Tích tụ mủ dưới cơ hoành.
Căn nguyên
Apxe dưới cơ hoành phải(chiếm đại đa số các trường hợp): loét dạ dày tá tràng bị thủng, viêm túi mật, apxe gan, viêm mủ quanh thận phải, di chứng của viêm phúc mạc.
Apxe dưới cơ hoành bên trái (rất hiếm thấy): nhồi máu lách nhiễm khuẩn, viêm mủ quanh thận trái, viêm tụy.
Apxe dưới cơ hoành nguyên phát: là apxe dưới cơ hoành không phải thứ phát sau một nhiễm khuẩn nào ở ổ bụng (hiếm gặp).
Giải phẫu bệnh
Apxe dưới cơ hoành bên phải là một túi mủ, đôi khi chứa cả hơi (khí) và những mảnh thức ăn thối rữa. Apxe nằm ở giữa cơ hoành, gan và đại tràng ngang, ở bên trái apxe được giới hạn bởi lách và bên phải thì bởi dây chằng liềm của gan.
Triệu chứng
DẤU HIỆU TOÀN THÂN: sốt, cơn rét run, nhịp tim nhanh (mạch nhanh), ra mồ hôi. Rồi xuất hiện đau ở tầng trên của bụng, đau thường lan lên vai.
DẤU HIỆU TẠI CHỖ: vùng hạ sườn phải phồng lên, phản ứng thành bụng ở vùng trên rốn. Vòm hoành bên phải bị đẩy lên cao và bất động. Cũng hay thấy tràn dịch màng phổi bên phải. Chọc dò rút được mủ.
X quang: chụp X quang bụng không chuẩn bị có thể thấy có hơi (khí) trong túi apxe. Chụp siêu âm cắt lớp và chụp cắt lớp vi tính thấy được apxe.
Biến chứng: apxe gan, viêm tĩnh mạch cửa.
Chẩn đoán
Dựa vào tình trạng nhiễm độc-nhiễm khuẩn với đau ở hạ sườn phải, vòm hoành phải bị đẩy lên cao và tràn dịch màng phổi phải. Phân biệt apxe dưới cơ hoành với viêm màng phổi mủ và với viêm túi mật cấp tính có khi khó khăn.
Điều trị
Dẫn lưu bằng phẫu thuật và điều trị thuốc kháng sinh.
Những apxe khác trong ổ bụng
- Apxe ở hố chậu phải:thường xảy ra sau viêm ruột thừa cấp tính, sau bệnh Crohn, sau viêm túi thừa đại tràng và biểu hiện bởi sốt, đau khi sờ nắn ở hố chậu phải và sờ thấy một khối ở vùng này.
- Apxe ở hố chậu trái:xảy ra sau khi một túi thừa ở đại tràng xuống hoặc đại tràng sigma bị thủng, đôi khi ung thư làm cho đại tràng bị thủng.
- Apxe ở khung chậu nhỏ:xuất hiện sau viêm ruột thừa cấp tính, sau viêm túi thừa đại tràng hoặc viêm vòi trứng, và biểu hiện bởi đau vùng bụng dưới (vùng hạ vị), và khi thăm trực tràng hoặc thăm âm đạo thì sờ thấy một khối. Chẩn đoán được xác định bằng siêu âm. Điều trị bằng dẫn lưu phẫu thuật theo đường trực tràng hoặc âm đạo và điều trị bằng thuốc kháng sinh.
- Apxe khoang sau phúc mạc: thường là biến chứng của viêm ruột thừa cấp, thủng dạ dày, tá tràng, đại tràng, hoặc viêm tuỵ tạng và biểu hiện bởi đau bụng và đau khi duỗi khớp hông (khớp háng) do cơ thắt lưng (cơ đái) bị tác động.
- Viêm tấy quanh thận: xem bệnh này.