Chỉ định – chống chỉ định
Chỉ định: bệnh nhân suy thận mạn giai đoạn cuối muốn được điều trị theo phương pháp này và không có chống chỉ định.
Bệnh nhân tiểu đường, bệnh cơ tim thiếu máu cục bộ, trẻ em hoặc người cao tuổi là những đối tượng được ưa chuộng để sử dụng phương pháp này
Chống chỉ định
Chống chỉ định tuyệt đối
- Xơ hóa phúc mạc hoặc cắt bỏ phúc mác hơn 50%
- Rỉ dịch từ ở bụng lên khoang màng phổi
- Bệnh viêm ruột đang hoạt
Chống chỉ định tương đối
Chính: mù, liệt tứ chi, viêm khớp nặng gây tàn tật, các tật nguyền khác về thể chất, chậm phát triển tâm thần, tâm thần, không hứng thú phương pháp điều trị này, hậu môn nhân tạo, Mở thận ra da, phẫu thuật ghép động mạch chủ, viêm phúc mạc do nấm, viêm phúc mạc do lao
Phụ: bệnh túi thừa, viêm gan, bệnh thận đa nang, thoát vị, béo phì, bệnh mạch máu ngoại biên
Nguyên lý thẩm phân phúc mạc
Phương pháp thẩm phân phúc mạc sử dụng phúc mạc như một màng lọc. Ngăn máu chính là các mạch máu trong ổ bụng còn ngăn dịch lọc chính là ổ bụng. Dịch lọc được cho vào ổ bụng qua một catheter gọi là catheter Tenckhoff. Catheter này được đặt vào ổ bụng qua phẫu thuật. Đầu catheter nằm ở túi cùng Douglas và catheter được khâu đính vào bàng quang để tránh di lệch. Do cần có thời gian để hiện tượng khuếch tán xảy ra hoàn toàn, dịch lọc được lưu giữ trong ổ bụng từ 4-6 giờ trước khi được lấy ra ngoài. Trong phương pháp thẩm phân phúc mạc, nước được lấy ra khỏi ngăn máu nhờ nồng độ thẩm thấu cao của dịch lọc. Nước di chuyển từ nơi có nồng độ thấp (ngăn máu) đến nơi có nồng độ thẩm thấu cao hơn (ngăn dịch lọc). Hiện tượng này gọi là siêu lọc.
Các dụng cụ sử dụng trong thẩm phân phúc mạc
Catheter Tenckhoff: được làm bằng chất liệu Silicon, không gây phản ứng với cơ thể. Catheter có 2 túi (cuff) bằng Dacron nằm trên thân của catheter. Túi có vai trò tạo hàng rào ngăn cản sự rò rỉ dịch & vi trùng xâm nhập. Túi còn có tác dụng ngăn ngừa sự di lệch của catheter. Khi mổ, túi trong nằm ngay phía ngoài phúc mạc còn túi ngoài nằm ngay dưới da. Đầu catheter có nhiều lỗ nhỏ để giảm áp lực dòng chảy trong giai đoạn cho dịch vào trong ổ bụng. Catheter còn có vạch cản quang giúp dễ dàng kiểm tra vị trí cuả catheter trong ổ bụng qua X quang.
Dịch lọc
Túi dịch lọc có nhiều thể tích tùy theo nhu cầu sử dụng. Thường sử dụng nhất là túi dịch lọc có thể tích 2L. Dịch lọc có chứa các chất điện giải và glucose. Nồng độ Glucose trong dịch lọc thay đổi tùy nhu cầu sử dụng. Nồng độ sử dụng trong thực hành là 1, 5%, 2,5% và 4,25%. Tăng nồng độ glusose sử dụng trong dịch lọc sẽ làm tăng lượng nước được rút khỏi cơ thể.
Túi dịch lọc có thể là loại túi đơn hoặc túi đôi. Loại túi đôi có hai túi được nối với nhau bằng một khúc nối hình chữ Y. Đây là loại túi dịch lọc chuẩn được sử dụng rộng rãi ở các nước tiên tiến. Loại túi đôi có một túi đựng dịch lọc sạch chưa sử dụng và một túi đựng dịch lọc đã sử dụng (dịch lọc đã ngâm trong ổ bụng) nên rất thuận lợi cho việc thay dịch và bệnh nhân không phải đeo túi dịch lọc như khi sử dụng loại túi đơn. Thêm vào đó, túi có khúc nối hình chữ Y là một ưu điểm giúp giảm thiểu tỉ lệ viêm phúc mạc.
Các máy móc, dụng cụ khác: Các khúc nối, bộ phận khử trùng đầu nối bằng tia cực tím (không nhất thiết phải có), máy thay dịch thẩm phân tự động…
KẾ HOẠCH TIẾN HÀNH
- Lựa chọn bệnh nhân
- Chuẩn bị bệnh nhân trước mổ theo hướng dẫn tại khoa thận : xét nghiệm tiền phẩu Ts, TQ, TCK, Xquang phổi, Siêu âm bụng, nhịn ăn, forlax 1gói x2/ngày trước mổ, cefazolin 1g 01 lọ tĩnh mạch trước mổ 30 phút. Bộ dụng cụ trước mổ ( 01 catheter tenckhoff , 01 đầu nối ống thông vào bộ chuyển tiếp- titanium, 01 bộ chuyển tiếp transfer set, 02 kẹp xanh- clam short , 01 kẹp catheter để thay transfer set),01 lọ
- Phẫu thuật đặt catheter Tenchkhoff: đặt tại phòng mổ. Sau mổ, catheter được súc rửa với dịch lọc có pha Heparin cho đến khi không còn máu trong dịch rửa. Sau đó catheter được đậy kín và bệnh nhân được theo dõi tại khoa thận trong thời gian hậu phẫ Trong thời gian này, bệnh nhân sẽ được chăm sóc catheter và được hướng dẫn cách chăm sóc catheter tại nhà. Nếu hậu phẫu ổn định, bệnh nhân sẽ được xuất viện và theo dõi ngoại trú.
- Sau hai tuần, có thể sử dụng catheter Tenckhoff để đưa dịch lọc vào ổ bụ Bệnh nhân sẽ được hướng dẫn cách thay dịch lọc tại bệnh viện, cách chăm sóc catheter và chân catheter. Những bệnh nhân thực hiện tốt được các công việc này sẽ được cho về và tái khám định kỳ mỗi tháng.
- Tái khám định kỳ:
Phát hiện sớm và điều trị các biến chứng liên quan thẩm phân phúc mạc
Đánh giá hiệu quả lọc màng bụng theo các hướng dẫn của hội thận học thế giới
- Trong thời gian thực hiện thẩm phân phúc mạc liên tục tại nhà, bệnh nhân có thể liên lạc y tá phụ trách thẩm phân phúc mạc hoặc bác sĩ phụ trách hoặc đến bệnh viện nếu cần ý kiến chuyên gia
- Lượng giá chương trình thẩm phân phúc mạc: chúng tôi sẽ tiến hành lượng giá định kỳ hiệu quả của chương trình thẩm phân cũng như các biến chứng dựa theo những hướng dẫn được áp dụng chung trên toàn thế giới